"Nie bądź małpą! Usłysz! Zauważ! Mów!"

Konsekwencje doświadczania przemocy

Przemoc w rodzinie wiąże się z konsekwencjami, jakie ponosi ofiara w wyniku doświadczania przemocy.  Prowadzą one nie tylko do uszkodzenia ciała, ale także do zaburzeń w sferze emocjonalnej i psychicznej. Zmiany, jakie zachodzą w myśleniu i zachowaniu ofiary przemocy są naturalną konsekwencją doznawania przez nią wiele lat przemocy i przeważnie nie mają nic wspólnego z jej indywidualnymi predyspozycjami. Konsekwencje te to między innymi zaburzenia lękowe, które wstępują w sytuacji narażenia na utratę zdrowia i życia. Im dłużej te sytuacje trwają oraz im częściej się pojawiają dochodzi do objawów świadczących o występowaniu zespołu stresu pourazowego.

Zespół stresu pourazowego. Charakteryzuje się nadmiernym pobudzeniem, ciągłą gotowością do ucieczki i walki, natychmiastową reakcją na każdy bodziec, zaburzeniem snu, koszmarami sennymi, zaburzeniami łaknienia, ciągłym niepokojem, wspomnieniami traumatycznych przeżyć, spadkiem nastroju, wybuchami gniewu i złości, napadami płaczu, lęku i paniki, problemami z koncentracją i pamięcią, wycofaniem z życia oraz poczuciem bezradności. Wspomnienia traumatycznych przeżyć pojawiają się razem z negatywnymi emocjami, wobec czego często osoby cierpiące na PTSD używają mechanizmu obronnego i odcinają się od emocji, co w konsekwencji może doprowadzić do zamrożenia wszystkich emocji zarówno tych negatywnych i pozytywnych.

Efekt psychologicznej pułapki. Następuje wówczas, kiedy jeden z partnerów zauważa, że związek nie funkcjonuje prawidłowo i dąży do jego naprawienia. Głównym problemem staje się nieumiejętność zmiany strategii lub powstrzymywania się. Problem pojawia się wraz z nieumiejętnymi działaniami, które nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. W wyniku tych niepowodzeń dochodzi do poczucia winy, które uruchamia mechanizmy obronne polegające na racjonalizacji sytuacji: uświadomienie sobie, że poniesione straty są nie do naprawienia, świadomość, żę wejście w związek nie było spowodowane przymusem, świadomość, ile poniosło się już kosztów i ile kosztów wygeneruje dążenie do celu, długi okres zgody, zachowanie partnera jest w opinii partnera zgodne z normami społecznymi.

Efekt psychologicznej pułapki może być "pierwszym krokiem" w kierunku rozwinięcia syndromu wyuczonej bezradności.

Wyuczona bezradność. Jest wynikiem podejmowania działań przez ofiary przemocy, na którą początkowo się nie godzą. Mają poczucie, że zachowanie sprawcy jest przestępstwem i podejmują próby zmiany swojej sytuacji. Jednak w wyniku nieotrzymania adekwatnej pomocy i wsparcia działania nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, a wręcz przeciwnie narażają ofiary na powtórne zranienie. Powtarzające się akty przemocy i brak wsparcia społecznego powodują spadek motywacji do działania. Ofiary stają się pasywne, nie wierzą w osiągnięcie sukcesu ani w pozytywne zakończenie rozpoczętych działań. Ofiara myśli, że nie ma wpływu na swoje życie i czuje się niekompetentna.

Syndrom sztokholmski. Identyfikacja ze sprawcą jest kolejnym skutkiem ciągłego doznawania przemocy oraz ciągłego zagrożenia. Charakteryzuje go skłonność ofiary do utożsamiania się ze sprawcą, a nawet do podejmowania działań na rzecz jego interesów. Jest to mechanizm zaobserwowany u ofiar zamachu terrorystycznego w Sztokholmie. Dochodzi do niego wówczas, kiedy ofiara odczuwa wobec sprawcy wdzięczność za okazaną przychylność, łaskę, o którą w warunkach wolnych nie musiałaby nawet prosić. Sprawca staje się dla ofiary panem życia i śmierci, niemal boskim autorytetem, który pozwolił jej żyć. Im większe zagrożenie i strach towarzyszą ofierze, tym bardziej zależy jej na dobrej relacji z prześladowcą.